Split payment, czyli mechanizm podzielonej płatności funkcjonuje w Polsce od 1 lipca 2018 roku. Dotychczas korzystanie z tej instytucji podatku VAT było dobrowolne, jednak nowelizacja ustawy o VAT z 1 listopada 2019 roku wprowadziła obowiązek stosowania mechanizmu podzielonej płatności dla niektórych branż. Na czym polega split payment i kogo dotyczy? Na te i inne najczęściej zadawane pytania odpowiadamy w poniższym artykule.
Split payment ma za zadanie uszczelnić system podatkowy i zwalczać wyłudzenia podatku VAT, poprzez stosowanie mechanizmu podzielonej płatności (MPP) w transakcjach między przedsiębiorcami w wybranych branżach. W systemie tym przedsiębiorca opłacający zobowiązanie wynikające z wystawionej faktury VAT korzysta ze specjalnego sposobu płatności, która podzielona jest na kwotę netto oraz kwotę VAT. Pomimo iż od nowelizacji przepisów minął już ponad rok, to MPP w praktyce gospodarczej nadal wywołuje u przedsiębiorców wątpliwości.
Odrębna płatność netto i VAT – split payment
W mechanizmie podzielonej płatności kwota podatku VAT zostaje wydzielona z kwoty brutto wynagrodzenia sprzedawcy i przekazywana jest na wyodrębniony rachunek bankowy, do którego sprzedawca ma ograniczony dostęp. Z technicznego punktu widzenia kwota netto zobowiązania wynikającego z faktury zostaje pobrana z rachunku firmowego, natomiast należny podatek VAT ze specjalnego rachunku VAT. Tylko w przypadku, gdy na rachunku VAT przedsiębiorca nie posiada wystarczających środków, pozostała część kwoty VAT może zostać pobrana z rachunku firmowego.
Płatność w systemie split payment ma zastosowanie zarówno w przypadku, gdy dokonywana jest płatność opiewająca na całą kwotę netto i VAT wystawionej faktury, jak i gdy przedsiębiorca uiszcza część należnej kwoty.
To ważne: MPP ma zastosowanie tylko do transakcji dokonywanych przelewem w polskich złotych na rzecz innych podatników VAT.
Kogo obowiązuje split payment?
Stosowanie mechanizmu podzielonej płatności jest obowiązkowe w przypadku 150 grup towarowych i usługowych określonych zgodnie z Polską Klasyfikacją Wyrobów i Usług z 2008 r. Są to towary i usługi uznawane za wrażliwe i do czasu obowiązywania MPP stosowano wobec nich zasadę odpowiedzialności solidarnej nabywcy ze zbywcą. Zostały one wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.
Ponadto split payment stosowany jest tylko w przypadku faktur, których kwota należności wynosi co najmniej 15 000 zł. Jeżeli zatem kwota brutto wskazana na fakturze nie przekracza tej wartości, nabywca nie ma obowiązku zapłaty z uwzględnieniem mechanizmu podzielonej płatności.
Istotny jest fakt, że w przepisach nie zostały wskazane podmioty, które są zobligowane do stosowania split payment. Jednak na podstawie celu tego instrumentu finansowego można wskazać, że dokonywanie płatności zgodnie z mechanizmem podzielonej płatności jest obowiązkowe tylko w przypadku, gdy:
- transakcja dokonywana jest pomiędzy dwoma podatnikami (B2B),
- rozliczenie zostanie dokonane na podstawie przelewu bankowego,
- przedmiotem transakcji są towary lub usługi wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.
To ważne: Jeżeli nawet jeden z powyżej wskazanych warunków nie jest spełniony, dokonanie płatności z wykorzystaniem split payment jest dobrowolne.
Kogo nie dotyczy MPP?
Biorąc pod uwagę powyższe, można wywnioskować, iż obowiązek dokonywania zapłaty z wykorzystaniem podzielonej płatności nie jest obowiązkowy w przypadku, gdy:
- jedną ze stron transakcji jest konsument (B2C),
- rozliczenie (nawet w przypadku transakcji między dwoma podatnikami) dokonywane jest gotówkowo lub przy użyciu karty kredytowej.
W przypadku wystąpienia jednej z powyżej wskazanych sytuacji spod reżimu obligatoryjnego stosowania MPP wyłączone są nawet te transakcje, których przedmiotem są towary lub usługi wskazane w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.
To ważne: Split payment nie ma zastosowania w przypadku transakcji zagranicznych, ani wewnątrzwspólnotowych.
Obowiązkowy rachunek VAT
Podatnicy, którzy świadczą usługi lub dostarczają towary wymienione w załączniku nr 15 do ustawy o VAT, jak również podatnicy, którzy dokonują ich zakupu, zobowiązani są do posiadania firmowego rachunku rozliczeniowego w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej. Wynika to z faktu, iż tylko takie rachunki posiadają możliwość wydzielenia osobnego rachunku VAT.
Na rachunek przeznaczony do rozliczeń split payment nie mogą być wpłacane środki z innego tytułu niż podatek VAT. W praktyce oznacza to, że na rachunek VAT mogą zostać wpłacone środki pochodzące z:
- wpłaty na rachunek urzędu skarbowego z tytułu podatku VAT, CIT i PIT (również zaliczek na podatek), należności celnych oraz podatku akcyzowego,
- uiszczenia składek na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
- wpłaty z tytułu nabycia oraz zwrotu towaru lub usług za pomocą komunikatu przelewy, w kwocie odpowiadającej wysokości podatku VAT.
Oznaczenie na fakturze
Nowelizacja ustawy o VAT, obowiązująca od 1 listopada 2019 roku, nakłada na przedsiębiorców jeszcze jeden obowiązek związany ze split payment. Podatnik, który dokonuje sprzedaży towarów bądź świadczy usługi objęte obowiązkowym MPP jest zobligowany do umieszczenia na fakturach sprzedaży adnotacji “mechanizm podzielonej płatności”. Tym samym nabywca towaru bądź usługi jest zobligowany do zapłaty należności w mechanizmie podzielonej płatności.
Po stronie nabywcy istnieje natomiast obowiązek weryfikacji otrzymanych faktur. Jeżeli podatnik otrzyma fakturę, na której nie będzie odpowiedniej adnotacji wskazującej na MPP, to zgodnie z treścią przepisów jest on zobligowany do sprawdzenia, czy pozycje z otrzymanej faktury nie zostały wskazane w załączniku nr 15 do ustawy o VAT.
To ważne: W przypadku, gdy faktura zawiera chociaż jeden towar lub jedną usługę z załącznika, nabywca ma obowiązek dokonać płatności z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności.
Konsekwencje za brak zastosowania split payment
W przypadku, gdy podatnik nie zastosuje MPP, pomimo ciążącego na nim obowiązku, naraża się na dotkliwe sankcje, zarówno podatkowe, jak i karno-skarbowe. Konsekwencje wynikające z braku zastosowania split payment mogą wystąpić zarówno po stronie sprzedawcy, jak i nabywcy.
Konsekwencje po stronie sprzedawcy za brak MPP
W przypadku, gdy sprzedawca towarów bądź usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT nie umieści na fakturze adnotacji “mechanizm podzielonej płatności”, naraża się na sankcje podatkowe. Naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celno-skarbowego może nałożyć na podatnika dodatkową należność finansową w wysokości 30% kwoty podatku wskazanej na danej fakturze VAT. Oczywiście przy obliczaniu wysokości sankcji podatkowej pod uwagę brane będą tylko te wartości podatku VAT, które dotyczą dostawy towarów lub usług wymienionych w załączniku.
Warunkiem uniknięcia konsekwencji jest uregulowanie przez nabywcę towaru bądź usługi z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności. W tym celu sprzedawca powinien jak najszybciej, w dowolnej formie poinformować nabywcę o błędzie oraz wskazać, iż płatność powinna zostać dokonana zgodnie z MPP.
Konsekwencje po stronie nabywcy za brak MPP
Również nabywca towarów bądź usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o VAT naraża się na konsekwencje za niedokonanie zapłaty zgodnie ze split payment. Brak dokonania płatności przy pomocy MPP naraża nabywcę na nałożenie na niego przez naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celno-skarbowego dodatkowego zobowiązania podatkowego w wysokości 30% kwoty podatku wskazanego na danej fakturze. W przypadku osób fizycznych nie ustala się dodatkowego zobowiązania, ponieważ ponoszą one za ten czyn odpowiedzialność za wykroczenie skarbowe lub przestępstwo skarbowe.
Nabywca również ma możliwość uniknięcia sankcji, jeżeli podatnik, od którego nabył towar lub usługę, dokona rozliczenia całej kwoty podatku wynikającej z faktury. Jeżeli zatem należność za fakturę została uregulowana (pomimo obowiązku) w inny sposób niż MPP, dobrą praktyką jest pozyskanie informacji od sprzedawcy, że rozliczył daną kwotę w ewidencjach VAT i odprowadził od niej należny podatek VAT.
Zmiany w JPK_VAT
Nowelizacja przepisów o podatku VAT wprowadziła również zmiany w obowiązującym pliku JPK_VAT. Od 1 kwietnia 2020 roku dokument składa się z dwóch części:
- deklaracyjnej,
- ewidencyjnej.
Część deklaracyjna zastąpiła dotychczas obowiązujące deklaracje VAT-7 i VAT-7K. Część ewidencyjna służy natomiast do wskazania faktur, które podlegają rozliczeniu zgodnie z MPP.
Niesie to za sobą pewne problemy ewidencyjne. Sprzedawcy, w celach asekuracyjnych, mogą wszystkie wystawiane faktury oznaczać adnotacją “mechanizm podzielonej płatności”. Zaleca się jednak, aby zarówno sprzedawca, jak i nabywca w swoich ewidencjach JPK wskazywali jedynie te faktury, które rzeczywiście powinny zostać opatrzone dopiskiem MPP, a nie wszystkie, które w ten sposób zostały oznaczone przez sprzedawcę.
Przepisy wprowadzające obowiązkowy split payment w niektórych transakcjach wywołały zamieszanie w wielu firmach. Niektóre przedsiębiorstwa, w obawie przed sankcjami, oznaczają wszystkie wystawiane faktury adnotacją MPP. Z drugiej strony nabywcy również często dokonują zapłaty metodą podzielonej płatności, mimo, iż nie mają takiego obowiązku. Takie działanie może to doprowadzić do utraty płynności finansowej przez liczne przedsiębiorstwa, ponieważ środki, które trafią na osobny rachunek VAT, mogą być wykorzystane tylko na odgórnie określone cele.
Warto być ostrożnym, ale nie nadgorliwym. Mając pewność, że w danym przypadku MPP jest obowiązkowe, należy go oczywiście zastosować. Podobnie jeżeli pojawią się uzasadnione wątpliwości co do jego obligatoryjności. W ten sposób można uchronić się przed sankcjami. Istnieje jednak szereg branż, w których split payment nie obowiązuje. Nie warto wtedy automatycznie stosować MPP, ponieważ może to prowadzić do niepożądanych skutków.
Zobacz również:
Podatek liniowy – czy warto się na niego decydować?
O czym należy pamiętać, aby odliczyć VAT od zakupu paliwa?