Umorzenie udziałów to popularny termin stosowany w dziedzinie prawa spółek. Oznacza on definitywne zlikwidowanie udziałów, które składają się na kapitał zakładowy danej firmy. Proces ten wiąże się z wieloma kwestiami prawno-finansowymi i wymaga przestrzegania odpowiednich procedur. W poniższym artykule omawiamy temat umorzenia udziałów, przyczyn i skutków takiego działania oraz procedur związanych z tymże procesem. Zatem kiedy i w jaki sposób można umorzyć udziały w spółce?
W jakich sytuacjach może dojść do umorzenia udziałów w spółce?
Zgodnie z powszechną praktyką, umorzenie udziałów w spółce, zazwyczaj jest wynikiem zmian zaistniałych pomiędzy udziałowcami. Zdarzają się bowiem różne sytuacje, w których może dojść do takiego posunięcia. Dzieje się tak np. w celu umożliwienia jednemu wspólnikowi posiadania wszystkich udziałów w spółce, gdy jednak nie ma on wystarczającej ilości środków finansowych, aby odkupić udziały od pozostałych wspólników. Innym powodem może być chęć przeprowadzenia zmian restrukturyzacyjnych, takich jak przyjęcie nowego wspólnika w miejsce jednego z obecnych właścicieli.
Zdarza się, że niektóre spółki w wewnętrznych procedurach firmy mają przewidziane umorzenie przymusowe lub automatyczne. Może to służyć jako mechanizm eliminujący z roli udziałowców osoby, które podejrzewane są o prowadzenie działalności konkurencyjnej. Może to dotyczyć także udziałowców, którzy w określony sposób naruszają warunki umowy spółki. W każdym przypadku umorzenie udziałów powinno być przeprowadzone zgodnie z prawem oraz formalnymi postanowieniami umowy spółki.
Zobacz również: 10 powodów dla których warto wybrać wirtualne biuro na Złotej w Warszawie
Umorzenie udziałów w spółce – dostępne rodzaje
Umorzenie udziałów w spółce to procedura, która może odnosić się do wszystkich udziałów danego wspólnika, lub wyłącznie do ich części. W przypadku umorzenia wszystkich udziałów, wspólnik przestaje być udziałowcem spółki, a jego utrata statusu wiąże się z wygaśnięciem wszelkich praw wynikających z udziału w działaniach firmy.
Istnieją różne rodzaje umorzenia udziałów, które nie zawsze muszą wymagać zgody wspólnika. Należą do nich:
- Umorzenie dobrowolne – następuje za zgodą wspólnika i polega na nabyciu udziału przez spółkę.
- Umorzenie przymusowe – odbywa się bez zgody wspólnika i jest możliwe dzięki uchwale podjętej przez pozostałych wspólników, zgodnie z przesłankami i trybem określonym w umowie spółki.
- Umorzenie automatyczne (warunkowe) – ma miejsce w przypadku ziszczenia się określonego w umowie spółki zdarzenia warunkującego takie działanie. Nie wymaga konieczności podjęcia uchwały zgromadzenia wspólników.
Warto pamiętać, że każdy udział może być umorzony tylko po wpisie spółki do rejestru, a umorzenie musi być przewidziane w umowie spółki. W przypadku braku zapisu o umorzeniu, nie ma możliwości jego dokonania, niezależnie od trybu umorzenia. Organem odpowiedzialnym za organizowanie procedury umorzenia i kontrolowanie jej prawidłowego przebiegu jest zarząd spółki.
W jaki sposób przeprowadzana jest procedura umorzenia udziałów?
Prawomocne umorzenie udziałów w spółce wymaga spełnienia kilku istotnych warunków i podjęcia odpowiednich działań. Samo podjęcie decyzji o uchyleniu przez uchwałę zgromadzenia wspólników lub ziszczenie się określonego w umowie zdarzenia, nie zawsze jest wystarczające do przeprowadzenia tej procedury.
W przypadku odpłatnego umorzenia udziałów, zarząd spółki musi podjąć decyzję o źródle finansowania takiego działania. Może to być związane z obniżeniem kapitału zakładowego spółki. Warto dodać, że umorzenie udziałów bez wynagrodzenia możliwe jest jedynie za zgodą wspólnika (tzw. umorzenie dobrowolne).
Natomiast w sytuacji obniżenia kapitału zakładowego, konieczne jest podjęcie uchwały w tej sprawie. W tym przypadku należy określić wartość nominalną udziałów, które zostaną umorzone, a także dokonać zmian w umowie spółki. Należy pamiętać, że podjęte w tej sprawie uchwały muszą zostać zaprotokołowane przez notariusza. Natomiast w przypadku umorzenia automatycznego, uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego zostanie zaprotokołowana przez notariusza na podstawie decyzji zarządu firmy.
Po podjęciu uchwały o obniżeniu kapitału zakładowego, zarząd powinien niezwłocznie ogłosić ją i wezwać wierzycieli spółki do zgłoszenia sprzeciwu. Jeśli nie zgadzają się oni na obniżenie, moją prawo odwołać się od decyzji w terminie trzech miesięcy, licząc od dnia ogłoszenia. Wierzyciele, którzy złożyli w tym terminie sprzeciw, powinni zostać zabezpieczeni przez spółkę.
Umorzenie udziałów w spółce – skutki
Zgodnie z obowiązującą ustawą, nie ma określonego limitu udziałów należących do jednego wspólnika, które mogą podlegać umorzeniu. Jednak należy pamiętać, że umorzenie udziałów danego wspólnika może skutkować zmniejszeniem jego udziału w kapitale zakładowym spółki, a nawet całkowitym wykluczeniem z niej. Przy czym, takie umorzenie nie może doprowadzić do spadku wartości kapitału zakładowego spółki poniżej ustawowego minimum.
W kwestii dobrowolnego umorzenia udziałów w spółce należy zauważyć, że w pierwszej kolejności dochodzi do zbycia tych udziałów przez samego udziałowca. Dopiero wtedy spółka może podjąć procedurę ich umorzenia. Warto podkreślić, że spółka nie ma obowiązku naliczenia, poboru i odprowadzenia podatku, ze względu na dobrowolny charakter umorzenia udziałów (za wynagrodzeniem).
Należy jednak zwrócić uwagę na skutki w podatku CIT dla spółki, która umarza udziały wspólnika w pozostałych trybach. Według art. 14a ustawy o CIT, w przypadku umorzenia udziałów za wynagrodzeniem niepieniężnym, powstaje przychód po stronie spółki. Z tego wynika, że spółka będzie musiała odprowadzić podatek CIT w wysokości 9% lub 19%, w zależności od jej statusu podatkowego.
Zobacz również:
Umorzenie udziałów w spółce z o.o.
Uchwała zgromadzenia wspólników