W polskim porządku prawnym ustawodawca dał przedsiębiorcom prawo do wyboru formy opodatkowania podatkiem dochodowym. Swoboda ta została wprawdzie ograniczona pewnymi warunkami, jednak co do zasady, to podatnik decyduje jak będzie rozliczał się z fiskusem. Jakie są podstawowe różnice pomiędzy formami opodatkowania? Którą z nich wybrać? Czy forma opodatkowania wpływa na wysokość składek ZUS?
Kiedy powstaje obowiązek odprowadzania podatku dochodowego?
Jeżeli jesteś osobą fizyczną, która prowadzi działalność gospodarczą i osiąga z niej przychody, jesteś zobowiązany do odprowadzania podatku dochodowego. Co istotne, aby prowadzona przez ciebie działalność była działalnością w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym musi spełnić określone warunki. Jakie? Musi być to działalność:
- prowadzona we własnym imieniu,
- prowadzona w sposób ciągły i zorganizowany,
- z której przychody nie są zaliczone do innego źródła dochodu,
- wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa,
- polegająca na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
- polegająca na wykorzystaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych.
Zobacz również:
Założenie JDG krok po kroku
Jakie formy opodatkowania możesz wybrać?
Jeśli jesteś przedsiębiorcą prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą, wspólnikiem spółki cywilnej, jawnej, której wspólnikami są inne podmioty niż osoby fizyczne (pod warunkiem złożenia stosownych informacji) lub partnerskiej masz do wyboru następujące formy opodatkowania:
- opodatkowanie na zasadach ogólnych, czyli podatek wg tzw. skali podatkowej,
- według stawki liniowej,
- ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.
W polskim systemie prawnym wyróżnić można także czwartą formę opodatkowania tj. kartę podatkową. Zgodnie z obecnie obowiązującym porządkiem prawnym mogą z niej jednak korzystać wyłącznie przedsiębiorcy, którzy byli nią opodatkowani przed 2022 rokiem i kontynuują opodatkowanie tą formą.
Czy wybór formy opodatkowania jest dowolny?
Wybór formy opodatkowania został przez ustawodawcę ograniczony pewnymi warunkami. Pierwsze ograniczenie dotyczy karty podatkowej, która może zostać wybrana wyłącznie przez przedsiębiorców spełniających warunek opisany powyżej.
Ograniczenie dotyczy także ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, spod którego wyłączone są niektóre rodzaje działalności gospodarczej. Z opodatkowania ryczałtem nie mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy:
- opłacają w tym samym roku podatek w formie karty podatkowej,
- korzystają z okresowego zwolnienia od podatku dochodowego,
- osiągają przychody z prowadzenia apteki,
- osiągają przychody z działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,
- osiągają przychody z działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych,
- wytwarzają wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym.
W przypadku podatku liniowego ograniczenie dotyczy zaś przedsiębiorców, którzy świadczą usługi na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy. Zgodnie z przepisami nie mogą oni wybrać opodatkowania tą formą podatku.
Która spośród form opodatkowania jest najlepsza?
Na to pytanie nie sposób odpowiedzieć jednoznacznie. Formy opodatkowania różnią się bowiem od siebie zarówno stawkami opodatkowania, możliwością skorzystania z ulg podatkowych czy podstawą opodatkowania, a ich wybór powinien być podyktowany indywidualnymi okolicznościami.
Na co przede wszystkim zwrócić uwagę? Najważniejsza wydaje się być wysokość stawki podatku. W przypadku skali podatkowej w 2023 wynosi ona 12 proc. lub 32 proc., podatku liniowego – 19 proc., a ryczałtu od 2 proc. do 17 proc. (w zależności od rodzaju wykonywanej działalności). Jeżeli zatem świadczysz usługi np. związane z produkcją zwierzęcą, wówczas wybierając opodatkowaniem ryczałtem obowiązująca dla ciebie stawka wyniesie zaledwie 3 proc. – takie rozwiązanie wydaje się być zatem korzystne.
Z drugiej strony trzeba pamiętać, że w przypadku ryczałtu, nie ma możliwości rozliczenia kosztów uzyskania przychodu, a opodatkowany jest przychód. Jeżeli przedsiębiorca wybierze zaś opodatkowanie wg skali podatkowej lub podatku liniowego, może on rozliczać koszty uzyskania przychodu, czyli wszystkie wydatki, które:
- zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodu, zachowania źródła przychodu lub zabezpieczenia przychodu,
- zostały faktycznie poniesione,
- zostały poniesione przez podatnika, a nie inną osobę,
- nie zostały ujęte w katalogu wydatków, które nie stanowią kosztu uzyskania przychodu.
Forma opodatkowania a ZUS
Istotną różnicą pomiędzy formami opodatkowania jest także wysokość i sposób ustalania składki zdrowotnej. Jeżeli podatnik rozlicza się na zasadach ogólnych, wówczas składka na ubezpieczenie wynosi 9 proc. podstawy wymiaru składki, czyli dochodu z działalności gospodarczej. W przypadku wyboru podatku liniowego, składka zdrowotna wynosi 4,9 proc. podstawy wymiaru składki, czyli dochodu z działalności gospodarczej. Jeśli zaś podatnik wybrał formę opodatkowania ryczałtem, to składka zdrowotna wyniesie go 9 proc. zryczałtowanej podstawy, którą stanowi kwota przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w IV kwartale roku poprzedniego. W przypadku karty podatkowej w 2023 roku podatnik płaci składkę zdrowotną w wysokości 314,10 zł.
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami podatnik zobowiązany jest do uregulowania tzw. rocznego rozliczenia składki zdrowotnej. Na czym polega? Jeżeli po rozliczeniu rocznym okaże się, że zapłaci wyższe składki niż roczna składka na ubezpieczenie ustalana od rocznej podstawy wymiaru składki, może ubiegać się o zwrot nadwyżki. Jeśli jednak podatnik zapłacił mniej – zobowiązany jest do dopłacenia różnicy.