W sektorze finansów funkcjonują głównie dwa terminy – brutto i netto. Pojęcia te mogą dotyczyć m.in. wartości cen czy wysokości wynagrodzenia, dlatego bardzo ważne jest, aby umieć je odróżnić i posługiwać się nimi w sposób prawidłowy. W przypadku wątpliwości w Internecie dostępne są kalkulatory pozwalające na sprawne przeliczenie różnych wartości brutto na netto i odwrotnie, na przykład w przypadku podatku VAT różnego rodzaju towarów. Przeliczniki wynagrodzeń brutto-netto to bardzo pomocne narzędzia, dzięki którym można szybko przeliczyć wysokość pensji netto na podstawie wynagrodzenia brutto, które zwykle widnieje na umowie cywilnoprawnej w przypadku zatrudnienia.
Pojęcia brutto i netto – co dokładnie określają?
Z terminami brutto i netto większość ludzi ma do czynienia każdego dnia, robiąc zakupy czy korzystając z usług. Ceny określonych produktów, usług i aktywów, wysokość pensji, wartość transakcji na fakturze — określają właśnie pojęcia brutto i netto. W przypadku zatrudnienia na umowę wysokość wynagrodzenia jest zazwyczaj podawana brutto. Niezależne przedsiębiorstwa czy freelancerzy, którzy podejmują współpracę na określonych przez siebie i partnera biznesowego zasadach, ustalając honorarium, muszą przedstawić ofertę, charakteryzując ją terminem brutto lub netto. Brak uściślenia tak kluczowej kwestii może bowiem doprowadzić do poważnych nieporozumień. Terminy brutto i netto mogą dotyczyć także masy towaru, co jest szczególnie ważne w przypadku kwestii związanych z logistyką. Wartości te różnią się wagą opakowania danego produktu:
- masa brutto – całkowita masa konkretnego towaru z uwzględnieniem opakowania,
- masa netto – wyłącznie masa towaru (bez opakowania).
Kwota brutto a kwota netto – czym się różnią?
Kwota brutto określa wartość towaru lub usługi z uwzględnionymi obciążeniami — na przykład podatkowymi. Z kolei kwota netto jest tych obciążeń pozbawiona. W odniesieniu do cen towarów w sklepach etykiety cenowe charakteryzują dwie wartości:
- cena brutto – określa wartość produktu z doliczonym podatkiem VAT wynoszącym 23%,
- cena netto – określa wartość produktu bez podatku VAT.
Cena brutto to cena, którą konsument przekazuje sprzedawcy za zakup towaru lub usługi. Ceny te różni zatem wartość podatku VAT. Choć na cenę produktu może także wpłynąć wysokość podatku akcyzowego czy cła, wartości towarów oraz usług brutto i netto powszechnie stosuje się w odniesieniu do podatku VAT (który może uwzględniać ewentualne inne obciążenia).
Aby obliczyć wysokość ceny brutto, bazując na cenie netto, można zastosować prosty wzór:
Cena brutto = cena netto x (1+wysokość stawki VAT)
W przypadku towarów sklepowych wysokość stawki VAT wynosi 23%.
Zatem jeśli cena netto danego produktu wynosi 1000 zł, wysokość ceny brutto będzie równa:
1000 x 1,23 = 1230 zł
Wynagrodzenie brutto a netto
Wynagrodzenie pracownika zatrudnionego na umowę o pracę, zlecenie czy dzieło jest zazwyczaj podawane jako kwota brutto, czyli całkowita kwota wynagrodzenia ze wszystkimi obciążeniami na rzecz państwa takimi jak składki ZUS czy podatek dochodowy. Kwota netto to wynagrodzenie, które pracownik otrzymuje po odliczeniu wszelkich zobowiązań, jest to tzw. kwota „na rękę” – zazwyczaj ta forma najbardziej interesuje potencjalnego kandydata na rozmowie o pracę dlatego, aby uniknąć nieścisłości, warto zapytać, czy podawana przez przyszłego pracodawcę wysokość pensji jest brutto, czy netto. Różnica ta jest związana z tym, że pracodawca zobowiązany jest do poniesienia dodatkowych kosztów w związku z zatrudnieniem nowej osoby w firmie.
W przypadku przedsiębiorcy zwykle nie stosuje się rozróżnienia kwota brutto-netto w odniesieniu do opłat takich jak składki ZUS czy podatek dochodowy. Takie terminy funkcjonują w stosunku do różnicy dotyczącej wybranej stawki VAT, czyli określają kwotę brutto i netto wystawianej faktury.
Rodzaje składek płaconych do ZUS-u
Obowiązek opłacania składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dotyczy przedsiębiorców i pracowników. Od każdej zatrudnionej na umowę o pracę osoby pracodawca jest zobowiązany opłacać odpowiednie składki. Obciążenia w postaci składek do ZUS-u oraz podatku dochodowego odprowadzanego do Urzędu Skarbowego stanowią obciążenia, które determinują wysokość wynagrodzenia podawanego w postaci kwoty brutto. Składki do ZUS-u zależą od podatku dochodowego (po wcześniejszym odliczeniu zaliczki), zatem na ich wysokość wpływa kwota podstawowa wynagrodzenia brutto oraz źródło dochodu. Składki odprowadzane przez pracodawcę do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych obejmują:
- składkę zdrowotną w wysokości 9% wynagrodzenia brutto,
- składkę chorobową w wysokości 2,45% wynagrodzenia brutto,
- składkę rentową w wysokości 8% wynagrodzenia brutto (pracownik przekazuje 1,5% wynagrodzenia brutto, aby zapewnić sobie prawo do otrzymywania renty, a pracodawca opłaca pozostałe 6,5%),
- składkę emerytalną w wysokości 19,52% wynagrodzenia brutto,
- składkę na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy w wysokości 2,45% wynagrodzenia brutto,
- składkę na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w wysokości 0,10% wynagrodzenia brutto.
Od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 r. minimalne wynagrodzenie jest równe 3490 zł brutto.
W tej sytuacji w pierwszym półroczu 2023 roku składki za pracownika wynoszą kolejno:
- składka emerytalna – 204,37 zł,
- składka rentowa – 83,76 zł,
- składka chorobowa – 25,65 zł,
- składka wypadkowa 17,48 zł.
Z kolei w drugim półroczu 2023 roku minimalne wynagrodzenie ma być równe 3600 zł, zatem wysokość składek będzie wynosiła:
- składka emerytalna – 210,82 zł,
- składka rentowa – 86,40 zł,
- składka chorobowa – 26,46 zł,
- składka wypadkowa – 18,04 zł.
Od stycznia 2023 roku minimalne wynagrodzenie netto (całkowita kwota, którą pracownik otrzyma za wykonywaną pracę) na umowie o pracę w pierwszym półroczu wyniesie 2709 zł, natomiast w drugim półroczu – 2784 zł.
Składki do ZUS-u odprowadzają także osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, a także osoby współpracujące z przedsiębiorcami prowadzącymi pozarolniczą działalność (wyjątek stanowią uczniowie oraz studenci szkół wyższych do ukończenia 26 roku życia).
Po co opłacać składki społeczne?
Choć niektórym pracownikom składki konieczne do opłacenia przez pracodawcę lub przedsiębiorcę odliczane z ich wynagrodzenia mogą wydawać się wysokie i nieuzasadnione, zapewniają one wiele udogodnień i korzyści, zwłaszcza w przypadku sytuacji losowych i kwestii zdrowotnych.
Korzyści z opłacania składek
Ubezpieczenia społeczne bez względu na rodzaj zatrudnienia są opłacane obowiązkowo, ponieważ służą zabezpieczeniu podstawowych potrzeb materialnych osób pracujących.
- Ubezpieczenie zdrowotne gwarantuje dostęp do bezpłatnych świadczeń opieki medycznej w publicznych przychodniach i szpitalach, leczenie czy zalecane badania finansowane są ze składek na to ubezpieczenie, którymi dysponuje Narodowy Fundusz Zdrowia,
- Ubezpieczenie chorobowe pozwala na otrzymywanie wynagrodzenia podczas urlopu macierzyńskiego oraz zwolnienia lekarskiego w przypadku choroby czy pobytu w szpitalu,
- Składka emerytalna zapewnia dochód osobom, które po przekroczeniu wieku emerytalnego zaprzestają wykonywania pracy zawodowej,
- Składka rentowa umożliwia otrzymywanie świadczeń pieniężnych w sytuacji wystąpienia całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy gwarantującej wynagrodzenie (zły stan zdrowia, ryzyko inwalidztwa).
- Ubezpieczenie wypadkowe zapewnia świadczenia z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w przypadku nagłego wypadku lub nieszczęśliwego zdarzenia, które spowodowało trwały uszczerbek na zdrowiu. Jest wypłacane wtedy, gdy pracownik wykonywał swoją pracę zgodnie z procedurami i obowiązującym regulaminem, z zachowaniem wszelkich środków bezpieczeństwa.
- Składki przeznaczone na różnego rodzaju fundusze zapewniają świadczenia osobom w trudnych sytuacjach na przykład pozostających bez pracy – zasiłki dla bezrobotnych, aktywizacja zawodowa czy dostęp do szkoleń – w przypadku Funduszu Pracy,
- Jednym z celów Funduszu Solidarnościowego jest wsparcie zawodowe, finansowe i społeczne osób z niepełnosprawnościami.
Zobacz również:
Obowiązkowe e-Faktury od 1 stycznia 2024 roku
Osoba prawna a osoba fizyczna